Allemaal weten we dat sterven onvermijdelijk is, maar aan onze eigen eindigheid willen we liever niet te vaak herinnerd worden. Toch is het van cruciaal belang niet (te lang) te wachten met het opstellen van een testament. U kan namelijk enkel een testament opmaken als u nog handelingsbekwaam en gezond van geest bent.

Al zodra u een bepaald eigen vermogen heeft, kan het zinvol zijn om aan de slag te gaan. Door tijdig een testament op te maken, voorkomt u dat uw bezittingen na uw overlijden worden verdeeld volgens de wettelijke erfopvolging, die misschien niet overeenkomt met uw persoonlijke wensen.

Soms worden familiebanden versterkt of net doorgeknipt. Er komen (klein-)kinderen bij. Schoonzonen en -dochters komen (en gaan). Ook al heeft u uw testament tot in de puntjes uitgewerkt: u haalt het best jaarlijks even boven om het indien nodig aan te passen. Niet alleen familiebanden evolueren, ook de wetgeving. Wat vandaag volkomen wettelijk is, kan in de toekomst misschien niet meer het geval zijn.

U kan een testament tijdens uw leven steeds aanpassen, herroepen of verfijnen zolang u handelingsbekwaam bent.

Als u gehuwd bent of kinderen heeft, dan kan u uw vermogen niet zomaar nalaten aan eender wie. Uw huwelijkspartner en kinderen worden immers beschermd door de wet en hebben recht op een wettelijk bepaald minimumdeel van uw erfenis (de zogenaamde reserve). Indien zij het deel waar ze recht op hebben niet krijgen, dan kunnen ze dat aanvechten.

• De reserve van uw huwelijkspartner bestaat uit het vruchtgebruik van de helft van uw nalatenschap, met minimaal het vruchtgebruik van de gezinswoning en van de huisraad.
• Een wettelijk samenwonende partner heeft geen recht op een reserve. Hij of zij erft wél het vruchtgebruik van de gezamenlijke woning en van de huisraad. Maar dat recht kan u bij testament beperken of opheffen.
• De reserve van de kinderen samen bedraagt de helft van uw vermogen. Hoeveel kinderen u ook heeft, u behoudt steeds de controle over de helft van uw vermogen.

Als u niet gehuwd bent en geen kinderen heeft, bent u volledig vrij om uw erfenis volgens uw eigen inzichten te organiseren via een testament.

U bent niet verplicht om uw testament te laten opstellen door een notaris, maar dat is en blijft wel de meest veilige oplossing en geeft de minste kans op betwisting of verlies. Een risico bij een eigenhandig testament is dat de inhoud van het testament niet strookt met wat volgens de wet kan of dat het niet rechtsgeldig is (zie verder). Aan de andere kant hangt aan een notarieel testament wel een prijskaartje van enkele honderden euro’s vast, afhankelijk van de complexiteit. Al kan die investering de gemoedsrust waard zijn.

• Als u zelf een testament opstelt, dan moet dat steeds met de hand en in onuitwisbare inkt geschreven zijn. Wil u fotokopieën maken van uw testament – bijvoorbeeld om aan uw kinderen in bewaring te geven – dan kan dat. Die hoeft u dus niet eigenhandig te schrijven.
• Getrouwd of niet, samenwonend of niet, kinderen of niet: een testament stelt u altijd in uw eigen naam op. Een testament dat u samen met uw partner (of andere personen) opstelt en ondertekent, heeft geen enkele waarde.
• Door een nieuw testament op te stellen, kan u ervoor zorgen dat uw vorige testamenten vervallen. Tenminste als u op uw testament de datum en uw handtekening niet vergeet. Eén handtekening volstaat; u hoeft niet alle pagina’s te ondertekenen. Een testament mag u op gelijk welke ‘drager’ neerschrijven. Een blad papier is het handigst, maar wettelijk gezien kan het ook op een kartonnen doos, op uw badkamerdeur of zelfs op een bierviltje.
• Dat schilderij in de garage legateer ik aan mijn nicht. Welk van de drie schilderijen? In welke garage? Welke nicht? Wees bij de omschrijving van de goederen en de begunstigde zo concreet mogelijk, zodat het achteraf niet gissen is. Beter is: het schilderij ‘Stilleven van een fruitschaal’ in mijn garage in de Walstraat 14 in Lokeren, legateer ik aan mijn nicht Hanna Devrieze, geboren op 12 maart 1964 wonende in de Krekelstraat 14 in Gent.
• Eigenhandige testamenten worden niet altijd veilig opgeborgen zodat ze in ‘verkeerde’ handen kunnen vallen (en in de prullenmand belanden). Andersom kan ook: ze zijn zo goed verstopt dat niemand ze terugvindt. Dat kan u voorkomen door uw zelfgeschreven testament te laten deponeren bij een notaris, die het op zijn beurt registreert bij het Centraal Register voor Testamenten.
  

Met een testament bepaalt u in eerste instantie hoe (een deel van) uw goederen verdeeld moeten worden bij uw overlijden. U zou via een testament bijvoorbeeld een regeling voor de gezinswoning kunnen treffen, een goed doel aanduiden of uw kleinkinderen voor een stuk in de erfenis betrekken. Daarnaast kan u ook bijkomende voorwaarden, lasten en modaliteiten aan uw erfenis verbinden. Wanneer u zich nog niet klaar voelt om tot schenkingen over te gaan, kan een testament een oplossing bieden als vangnet voor een onverwacht overlijden.

Op de goederen die via het testament worden vererfd, zijn successierechten verschuldigd. De belastingdruk hangt af van de omvang van de nalatenschap, de verwantschap en het gewest. Zo erven de kinderen of de langstlevende echtgenoot aan de laagste tarieven in rechte lijn (van 27% tot 30% afhankelijk van het gewest) en broers en zussen aan de tarieven in zijlijn (van 55% tot 65% afhankelijk van het gewest). Ontdek enkele manieren om successierechten te besparen met een testament.

Over het algemeen liggen de tarieven van de successierechten veel hoger dan de tarieven bij schenkingen. Bekijk daarom of een schenking een meer geschikte oplossing is volgens dit overzicht van alle geldende tarieven.

We leven, werken en ontspannen steeds meer in een digitale wereld. We laden foto’s in de cloud op, zetten reisblogs online en hebben allemaal een mailbox (met misschien wel kleine of grote geheimen). Maar wat gebeurt er precies met uw digitale nalatenschap als u er plots niet meer bent? Ontdek het in dit artikel.