Een zorgvolmacht is een document dat bepaalt wie in uw plaats bepaalde beslissingen mag nemen, over het beheer van uw vermogen, wanneer u dat zelf niet meer kan of wil.

Vaak wordt aan een zorgvolmacht gedacht in de context van bijvoorbeeld dementie of een langdurige coma. Maar dat hoeft niet noodzakelijk. Ook wanneer u nog gezond van geest bent, kan u met een zorgvolmacht al bepaalde handelingen ‘uitbesteden’ aan een lasthebber. Rekeningen betalen kan u bijvoorbeeld makkelijk zelf, maar uw belastingaangifte invullen vergt te veel energie? Dan kan u perfect in een zorgvolmacht een lasthebber aanduiden om voor u die belastingaangifte in te vullen.

Bij een zorgvolmacht is er steeds minstens één lasthebber (= de persoon aan wie u de bevoegdheid geeft om namens u op te treden) en minstens één lastgever (= de persoon die de volmacht verleent).

Met een zorgvolmacht organiseert u een ‘buitengerechtelijke bescherming’ voor toekomstige situaties waarin u niet meer in staat bent om uw eigen zaken te beheren. Buitengerechtelijk, want dankzij een zorgvolmacht is de tussenkomst van de vrederechter bij een eventuele wilsonbekwaamheid van de lastgever in principe niet nodig, ook niet voor bepaalde handelingen zoals het doen van schenkingen of het verkopen van onroerende goederen. De zorgvolmacht krijgt dus voorrang op de gerechtelijke bescherming, voor zover aan alle voorwaarden voldaan is. Dat betekent aan de andere kant wel dat u een heel sterk vertrouwen moet hebben in de persoon aan wie u de volmacht geeft.

Hoewel de meeste zorgvolmachten op latere leeftijd opgesteld worden, kan u dat te allen tijde doen. 21 of 91 jaar? Dat maakt niet uit. Let wel, u kan enkel een zorgvolmacht opstellen en ondertekenen als u wils- en handelingsbekwaam bent. Anders gezegd: u moet volledig helder van geest zijn bij de ondertekening ervan.

Al honderdduizenden Belgen registreerden een zorgvolmacht. Alleen al in de eerste 9 maanden van 2023 waren er 76.208 geregistreerde zorgvolmachten, volgens de Familiebarometer van Fednot (Federatie van Notarissen).

Via een zorgvolmacht kan een breed scala aan zaken geregeld worden. Dit omvat onder meer bankrekeningen beheren, vastgoed (ver)kopen, huur innen, huurcontracten vernieuwen, rekeningen betalen, beleggingsportefeuilles beheren, schenkingen ontvangen, een nalatenschap aanvaarden of verwerpen, enzovoort. U kan hiertoe als lastgever specifieke richtlijnen meegeven.

Ook kan er worden voorzien dat de lasthebber de gezinswoning in geen geval mag verkopen voor het bereiken van een bepaalde leeftijd, of dat er schenkingen slechts tot een bepaald bedrag aan uw kinderen gedaan mogen worden.

Eveneens kan u specifieke instructies opnemen rond uw persoon. Zoals uw eventuele keuze van een zorginstelling, wie inzage krijgt in uw medisch dossier, enzovoort.

Het is dus een flexibel, op maat gemaakt instrument volgens uw wensen en behoeften.

Niet altijd. U kan werken met een onderhandse akte, al raden we in het kader van een vermogensplanning aan om toch bij de notaris langs te gaan. Een notariële lastgeving is immers sowieso noodzakelijk indien de zorgvolmacht betrekking heeft op handelingen die de tussenkomst van een notaris vereisen, zoals de verkoop van een woning, een notariële schenking of een wijziging aan het huwelijkscontract.

In principe kan u iedereen die u vertrouwt als lasthebber aanduiden. Dit kan een familielid zijn, een goede vriend, of zelfs een professionele vertrouwenspersoon zoals een advocaat of notaris. Belangrijk is dat de gekozen lasthebber betrouwbaar is en uw belangen kan en zal behartigen. Het is aan te raden om een lasthebber te kiezen met enige kennis van of affiniteit met uw zaken. De keuze van de lasthebber is een belangrijke beslissing, want de vrederechter controleert niet systematisch de handel en wandel van de lasthebber.

Om het risico op wanbeheer te vermijden kan u in een zorgvolmacht naast een lasthebber ook een vertrouwenspersoon aanduiden, die uw belangen zal behartigen en de lasthebber zal controleren. Als zou blijken dat de lasthebber het mandaat niet respecteert, dan kan elke belanghebbende de vrederechter verzoeken om een beslissing te nemen over de uitvoering van de zorgvolmacht. De vrederechter kan dan de zorgvolmacht bijvoorbeeld omzetten in een gerechtelijke bescherming en een (externe) bewindvoerder aanstellen.

U kan zelf kiezen wanneer de zorgvolmacht in werking treedt. De meeste zorgvolmachten worden opgesteld met de intentie om in werking te treden wanneer de lastgever wils- of handelingsonbekwaam wordt. Maar evengoed kan u de volmacht meteen in werking laten treden, ook al bent u nog handelingsbekwaam. U kan dan nog steeds zelf uw vermogen beheren, maar uw lasthebber kan dan bijvoorbeeld al specifieke taken overnemen.

U kan zelf bepalen op welke manier de lasthebber uw wilsonbekwaamheid moet laten vaststellen. Vaak wordt voorzien dat deze vaststelling moet gebeuren door twee onafhankelijke artsen, die tot eenzelfde besluit komen.

U kan een zorgvolmacht in principe altijd herroepen, op voorwaarde dat u nog wilsbekwaam bent. Bovendien eindigt een zorgvolmacht van rechtswege indien u opnieuw wilsbekwaam wordt (bijvoorbeeld als u uit coma komt). De lasthebber heeft op zijn beurt ook altijd de mogelijkheid om de lastgeving te beëindigen, indien hij de opdracht niet langer kan of wil uitvoeren.