Hoe het vermogen optimaal beschermen tussen echtgenoten?

Vooral voor de verdeling van de goederen tussen de echtgenoten toont het huwelijkscontract zijn nut, meer bepaald voor de bescherming van en de vermogensoverdracht tussen echtgenoten. Het contract laat de echtgenoten namelijk toe om het vermogen op ongelijke wijze te verdelen ten voordele van de langstlevende echtgenoot. Dit gebeurt door deze laatste meer dan de helft van de goederen van de huwgemeenschap of onverdeelde goederen toe te kennen. Men spreekt dan van huwelijksvoordelen verkregen door de langstlevende echtgenoot.

„Voor de verdeling van de goederen tussen de echtgenoten toont het huwelijkscontract zijn nut, meer bepaald voor de bescherming van en de vermogensoverdracht tussen echtgenoten.“

Vanuit burgerrechtelijk oogpunt worden de goederen van een huwelijksvoordeel door de langstlevende echtgenoot niet door erfenis verkregen, maar door de ontbinding van het huwelijkscontract en de hieruit voortvloeiende verdeling van het huwelijksvermogen die de verdeling van de nalatenschap voorafgaat. Een dergelijke toewijzing wordt ook niet als een gift (schenking of legaat) van de eerststervende aan de langstlevende echtgenoot beschouwd.

Aangezien de goederen die via huwelijksvoordeel aan de langstlevende echtgenoot toegewezen worden geen deel uitmaken van de nalatenschap van de overleden echtgenoot, hebben de kinderen hier in principe geen enkel recht op. Deze goederen worden dus niet in rekening gebracht om de reserve van de kinderen te berekenen. Pas bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot zullen de kinderen in principe recht hebben op deze goederen.

Dergelijke huwelijksvoordelen kunnen in principe voorzien worden in de verschillende types van huwelijkscontracten. Maar elke situatie moet steeds op voorhand grondig geanalyseerd worden.

In een stelsel van gemeenschap van goederen laat een zogenaamd verblijvingsbeding toe dat de langstlevende echtgenoot zich bepaalde goederen uit de huwgemeenschap in volle eigendom of in vruchtgebruik kan toe-eigenen.

Met een verblijvingsbeding heeft Marie zo de mogelijkheid om het appartement aan de kust in volle eigendom te verkrijgen (in plaats van de helft in volle eigendom en de andere helft in vruchtgebruik), wat haar de mogelijkheid biedt om in de toekomst volledig vrij over dit appartement te kunnen beschikken. Deze oplossing kan bijvoorbeeld ook voor de banktegoeden voorzien worden.

In een stelsel van scheiding van goederen kan een toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen voorzien worden waarin één of beide echtgenoten één of meerdere eigen goederen inbrengen. In dit geval kan een verblijvingsbeding voorzien worden voor de goederen die deel uitmaken van dit toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen, en dit ten voordele van de langstlevende partner. Jan kan bijvoorbeeld zijn appartement in het toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen inbrengen. Door die inbreng wordt Marie eigenaar van de helft van het appartement en bij overlijden van Jan kan ze zo de andere helft in volle eigendom verkrijgen.

„Opgelet: vanuit fiscaal oogpunt kan de bescherming van de langstlevende echtgenoot door middel van huwelijksvoordelen een impact hebben op de verschuldigde erfbelasting.“

Daarnaast is het ook mogelijk om het principe van de scheiding van goederen te verzachten door een verrekeningsbeding toe te voegen in het huwelijkscontract. Dit beding laat de langstlevende echtgenoot toe om toch (deels) aanspraak te kunnen maken op de vermeerdering van het vermogen die door de overleden echtgenoot gerealiseerd werd tijdens het huwelijk. Stel dat Marie halftijds ging werken om meer tijd te kunnen vrijmaken voor de dochters, en daardoor minder kon sparen dan Jan: een verrekeningsbeding laat dan toe om deze ongelijkheid bij overlijden van Jan te ‘herstellen’ door haar een deel van de door Jan tijdens het huwelijk gerealiseerde verrijking toe te kennen.

Maar opgelet, want vanuit fiscaal oogpunt kan de bescherming van de langstlevende echtgenoot door middel van huwelijksvoordelen wel een impact hebben op de verschuldigde erfbelasting. Afhankelijk van het bevoegde gewest kunnen deze voordelen leiden tot een grotere erfbelasting. Een grondige voorafgaandelijke analyse is dus onontbeerlijk.

Vanuit burgerrechtelijk oogpunt bieden dergelijke oplossingen minder bescherming, omdat zowel het testament als schenkingen tussen echtgenoten herroepbaar zijn. Bij huwelijksvoordelen is dat anders: die zijn ingeschreven in het huwelijkscontract en kunnen niet gewijzigd worden, behalve met het akkoord van beide echtgenoten.

Ten slotte mag een schenking tussen echtgenoten of een testament dat de langstlevende echtgenoot begunstigt het beschikbaar deel van de eerststervende echtgenoot niet overschrijden. Is dat toch het geval, dan kunnen de kinderen de inkorting van deze giften vragen om op die manier hun voorbehouden erfdeel te verkrijgen.

Vanuit fiscaal oogpunt is een legaat onderworpen aan de erfbelasting. Afhankelijk van de manier van schenken kan een schenking er dan weer voor zorgen dat er bij overlijden van de schenker geen erfbelasting op de geschonken goederen meer verschuldigd is.