Stijgende energieprijzen in Europa terwijl de winter voor de deur staat

Geschreven door

Ahmed Khalid & Dirk Steffen 
Investment Strategist Europe - Chief Investment Strategist

• De energieprijzen in Europa zijn sinds het begin van het jaar sterk gestegen, grotendeels (maar niet volledig) als gevolg van Europa's sterke afhankelijkheid van de invoer van aardgas.

• De Europese energienutsbedrijven hebben ondermaats gepresteerd en er heerst toenemende bezorgdheid over de gevolgen van de hoge prijzen voor energie-intensieve sectoren.

• Hoge energieprijzen zullen macro-economische en politieke repercussies hebben, alsook een impact op de rentabiliteit van ondernemingen.
  

De groothandelsprijzen voor energie in Europa zijn dramatisch gestegen: de prijs van aardgas in de EU is sinds het begin van het jaar met ongeveer 230% gestegen en de prijzen van thermische kolen gingen met ongeveer 118% omhoog, tot het hoogste niveau sinds 2008. De prijs van Europese emissierechten (voor de handel in koolstof) is sinds het begin van het jaar dan weer met meer dan 82% gestegen. Er zijn ook zorgen over de gasopslagniveaus: met de winter voor de deur zijn de Europese gasopslagfaciliteiten slechts voor 70% gevuld, vergeleken met een vijfjarig gemiddelde van 86% rond deze tijd van het jaar.

Dit alles maakt dat de elektriciteitsprijzen recordhoogten hebben bereikt. De prijzen in Duitsland zijn sinds het begin van het jaar met ongeveer 200% gestegen, in Spanje met meer dan 270%.

Verschillende factoren zorgen voor prijsstijging

De stijging van de energieprijzen is in de eerste plaats te wijten aan de afhankelijkheid van de EU van de invoer van aardgas. Het was uitzonderlijk koud weer in april en door onderhoudswerkzaamheden is de Noorse uitvoer naar Europese terminals in het tweede kwartaal ook nog met bijna 30% gedaald. Daarnaast heeft Rusland, dat normaal ongeveer 40% van de invoer van de EU voor zijn rekening neemt, kansen gemist om zijn gasexport naar Europa aanzienlijk op te voeren, waardoor de EU minder mogelijkheden heeft om grotere hoeveelheden via pijpleidingen te verkrijgen. Bovendien heeft een brand in een Russische gasverwerkingsinstallatie leveringen tot voor kort onderbroken. Gewoonlijk kan de EU een beroep doen op de internationale markten voor vloeibaar aardgas (LNG) om de leveringen via pijpleidingen zo nodig aan te vullen. Maar LNG-producenten kunnen hun productie gemakkelijk verplaatsen naar de regio's die de hoogste prijzen betalen - en de prijzen in Europa waren lager dan in Azië. In de afgelopen zes maanden bedroeg het prijsverschil ongeveer USD 0,63/MMBtu, waarbij de Chinese LNG-invoer in de eerste helft van dit jaar met ongeveer 28% toenam t.o.v. het eerste semester van 2020. Europa concurreert voor de invoer van LNG ook met landen als Brazilië, waar de droogte de hydro-elektrische opwekking heeft aangetast, wat op zijn beurt de vraag naar LNG heeft gestimuleerd.

Tegelijkertijd hebben de hoge koolstof- en steenkoolprijzen Europa's mogelijkheden beperkt om over te schakelen op steenkool als energiebron, dat ongeveer dubbel zoveel koolstofdioxide per eenheid energie uitstoot. Zelfs windenergie heeft te lijden gehad onder ongewoon kalme weersomstandigheden.

De scherpe stijging van de groothandels- en detailhandelsprijzen voor energie is slechts een deel van het verhaal. De Europese energiebedrijven hebben het ook minder goed gedaan dan de markt in het algemeen. De markten beginnen zich nu zorgen te maken over de gevolgen van de hoge energieprijzen voor andere sectoren. Zij lijken echter nog geen rekening te houden met de mogelijke gevolgen op langere termijn voor de inflatie en de macro-economische ontwikkelingen.

Een aanzienlijke daling van de gasprijzen lijkt op korte termijn onwaarschijnlijk. De situatie zal zich uiteindelijk normaliseren, maar het tijdstip van deze normalisering kan afhangen van verschillende factoren, zoals de duur en de strengheid van de winter in Europa.

Stijgende energieprijzen: flinke kopzorgen voor Europa

De stijgende energieprijzen bezorgen de Europese regeringen nu al hoofdpijn. Tot dusver zijn de beleidsreacties uiteenlopend geweest. Zo wil de Spaanse regering, naast andere maatregelen om de consumenten te ontlasten, de overdreven winsten herverdelen die volgens haar zijn gemaakt door nutsbedrijven die geen gas gebruiken, maar wel hebben geprofiteerd van de hogere prijzen voor elektriciteit. In het VK zijn verschillende oplossingen voorgesteld, waaronder een ’bad bank’-aanpak, maar dan stelt zich een probleem. Het beheer van klanten van failliete energiebedrijven is niet evident, aangezien door bestaande contracten en prijsplafonds, het voor andere bedrijven economisch oninteressant is deze klanten over te nemen. Deze antwoorden doen ook bredere vragen rijzen over de waarschijnlijke gevolgen van directe of indirecte subsidiëring van hoge energieprijzen voor de (reeds onder druk staande) overheidsfinanciën, het gedrag van het bedrijfsleven en de consument en de Europese groei. Bovendien geldt dat hoe langer de energieprijzen hoog blijven, hoe groter het potentiële effect op de Europese inflatie.

Stijgende energieprijzen kunnen ook de rentabiliteit van veel sectoren in gevaar brengen, met name sectoren waar energie een belangrijk deel uitmaakt van de inputkosten, waardoor activiteiten in sommige gevallen niet levensvatbaar zijn. De productie van meststoffen is bijvoorbeeld een van de probleemgebieden, hetgeen gevolgen kan hebben voor de landbouw en andere sectoren. Tekorten aan kooldioxide (een bijproduct van de meststoffenproductie) hebben op hun beurt gevolgen voor industrieën in de Britse voedselketen, zoals de vleesverwerking, maar in theorie ook voor andere sectoren, zoals bijvoorbeeld de gezondheidszorg.

Risico op meervoudig effect

De stijgende energiekosten in Europa zullen daarom waarschijnlijk een meervoudig en blijvend effect hebben op consumenten, bedrijven en het overheidsbeleid. In de context van andere mondiale onzekerheden, zoals de Chinese vastgoedsector, zou dit de volatiliteit van de markten de komende weken kunnen vergroten. Wij verwachten niet dat deze kwestie snel zal worden opgelost, dus beleggers moeten zich voorbereiden op een hobbelige rit.