Wat is inflatie en welke invloed heeft het op beleggingen?

Geschreven door

Wim D'Haese & David Ghezal
Head Investment Strategist - Investment Strategist

Samengevat:

Inflatie is ook nuttig: als er geen inflatie is, zal niemand gehaast zijn om geld uit te geven.

Obligaties presteren over het algemeen slecht als de inflatie stijgt.

De impact van inflatie kan niet voor alle aandelen veralgemeend worden. Een beetje inflatie is in het algemeen positief voor aandelen, te veel en te snel stijgende inflatie is negatief.

1. Wat is inflatie en hoe wordt het berekend?

Een jaar geleden kreeg u een kappersbeurt voor 25 euro. Voor dezelfde kappersbeurt betaalt u vandaag 28 euro. Dat is inflatie: een stijging van het gemiddelde prijsniveau van goederen en diensten.

In België staat Statbel in voor het berekenen van de inflatie. Elke maand checkt het bureau de prijzen van een hele reeks goederen en diensten. Dat gaat van de prijs van een krant tot de herstelling van een horloge, en van de prijs van een kilo aardappelen tot een consultatie bij de tandarts.

Het mandje van Statbel bestaat vandaag uit 235 productgroepen en zo’n 4.000 goederen en diensten. Dat is een groot verschil met de eerste korf van 56 producten uit 1920¹. Elk product heeft een gewicht in de korf. Het ene product (brandstoffen) is immers ‘belangrijker’ dan het andere (een herstelling bij de schoenmaker).

Door de prijsevolutie te volgen, krijgen we een idee van hoeveel duurder het leven wordt. De prijsevolutie wordt uitgedrukt aan de hand van de consumptieprijsindex (NICP – Nationaal Indexcijfer der ConsumptiePrijzen) en de gezondheidsindex. De tweede is dezelfde als de eerste, maar zonder rekening te houden met de prijsevolutie van tabak, alcohol en motorbrandstoffen.

Sinds 1997 dient elk land in de Europese Unie (EU) ook een geharmoniseerd indexcijfer van de consumptieprijzen (HICP) te berekenen. De HICP maakt een uniforme vergelijking tussen het inflatiepeil van de lidstaten van de EU mogelijk.

2. Hoe ontstaat inflatie?

Inflatie ontstaat meestal door een samenspel van factoren, waarbij vraaginflatie en kosteninflatie de meest voorkomende zijn. De oorzaak van de huidige hoge inflatie is wat complexer. De forse fiscale en monetaire steun, problemen in de toeleveringsketen, tekort aan arbeidskrachten, hoge energieprijzen, de zwakke basis om te vergelijken, een gemiddeld hoger beschikbaar vermogen bij gezinnen … hebben mee hun invloed op de hoge inflatie die we momenteel zien. Historisch gezien zijn dit enkele klassieke oorzaken:

Stijgende vraag
Dat is het simpele spel van vraag en aanbod. Er is sprake van vraaginflatie als de vraag naar bepaalde goederen en diensten hoger is dan het aanbod. Schaarste veroorzaakt een opwaartse druk op de prijzen, met inflatie als gevolg.
Stijgende kosten
Deze vorm van inflatie ontstaat als de kosten van lonen, materialen en brandstoffen stijgen. Zulke kosten worden vaak doorgerekend aan de consument.
Extra geld in circulatie
Als de hoeveelheid geld sneller toeneemt dan het productietempo, kan dit leiden tot inflatie. Krijgen we morgen elk 100.000 euro uit de drukkerij van de Europese Centrale Bank cadeau, dan zal het niet lang duren vooraleer de prijzen zullen stijgen.
Devaluatie
Devaluatie is een neerwaartse aanpassing van de wisselkoers, wat leidt tot een lagere waarde van de valuta. Dankzij een devaluatie wordt het voor buitenlandse consumenten aantrekkelijker om bij ons te kopen. Maar voor ons wordt het duurder om buitenlandse producten te kopen, waardoor inflatie ontstaat.
Beleidsmaatregelen
Wanneer de overheid subsidies geeft voor bijvoorbeeld zonnepanelen, kan dit de vraag doen toenemen. Als die vraag groter wordt dan het aanbod, kunnen de prijzen stijgen.

3. Is inflatie goed of slecht?

Het leven dat alsmaar duurder wordt? Op het eerste gezicht is dat allesbehalve positief. U krijgt immers steeds minder waar voor uw geld. Hierdoor wordt uw koopkracht aangetast. Gaat u voor 200 euro met een volle winkelkar naar huis, dan wordt die winkelkar bij een stijgende inflatie steeds leger en leger (terwijl u nog steeds 200 euro betaalt).

Nochtans is inflatie niet helemaal absurd. Simpel gezegd: als er geen inflatie is, zal niemand gehaast zijn om geld uit te geven. Uitstelgedrag zet een rem op de economische groei. En de economie die ter plaatse trappelt, betekent meestal ook de welvaart die ter plaatse trappelt. We hebben dus inflatie nodig om de economie en onze welvaart te helpen groeien.

Hoe meer inflatie, hoe meer economische groei en welvaart dan? Zo eenvoudig is het helaas ook niet. Té veel inflatie is ook niet goed. Hoge inflatie tast immers de koopkracht in sterke mate aan en kan zelfs leiden tot regelrechte paniek en hyperinflatie. Denk bijvoorbeeld aan Joegoslavië in de jaren 90, toen de inflatie op een bepaald moment tot 313.000.000% op een maand piekte – u kon toen betalen met biljetten van 500 miljard dinar².

4. Wat is een aanvaardbaar niveau van inflatie?

In de eurozone is 2% hét richtcijfer. Dat percentage is volgens de Europese Centrale Bank genoeg om de prijsstabiliteit en een robuuste economische groei in de eurozone mogelijk te maken. Dit helpt iedereen plannen te maken voor de toekomst. Als de inflatie te hoog is of veel schommelt, is het moeilijk voor bedrijven om de juiste prijzen te bepalen en voor mensen om hun uitgaven te plannen. Ook in de VS, Canada, het VK en Japan is 2% inflatie het richtcijfer. In China streeft men naar 3%, en in India 4%.

5. Waarom is inflatie cruciaal voor beleidsmakers?

Wellicht staat u niet elke maand een uur vroeger op om de nieuwste inflatiecijfers te raadplegen. Voor beleidsmakers zoals centrale banken en overheden ligt dat anders. Zij vertrouwen op de inflatiecijfers om hun beleid aan te passen.

Als er te weinig inflatie is, kunnen ze maatregelen nemen om de economie een boost te geven (beleidsrente verlagen, geld bijdrukken, obligaties opkopen, subsidies verschaffen, belastingen verlagen …). Als de inflatie te hoog is, kunnen ze maatregelen nemen om de economie af te doen koelen (premies afschaffen, overheidsuitgaven afbouwen, enzovoort).

De inflatie is dus een heel belangrijke maatstaf voor het monetair beleid. En net dat beleid heeft dan weer een grote invloed op de prestaties van spaargeld, aandelen, obligaties en andere activa.

6. Hoe lang blijft de inflatie nog hoog en kan het uit de hand lopen?

Meer dan een decennium lang werd inflatie niet als een groot risico beschouwd. Sinds de wereldwijde financiële crisis werd deflatie (negatieve inflatie) door velen zelfs als een grotere bedreiging gezien – beleidsmakers in Japan, de VS en de eurozone proberen al jaren de inflatie op te pompen, niet te verlagen. Nu de inflatiedruk overal ter wereld sterk toeneemt, is de hamvraag of de huidige hoge inflatie een tijdelijke oprisping is of niet.

De jongste maanden is de door de markt voorspelde inflatieverwachting (op 10 jaar) voor de VS en de eurozone fors gestegen. De centrale banken volgen deze evolutie op de voet en maken stap voor stap de omslag naar een restrictiever monetair beleid. De meeste economen – en ook Deutsche Bank – gaan ervan uit dat van een ontsporing zoals in de jaren 1970 met stagflatie tot gevolg – zeer hoge inflatie (door de oliecrisis) in combinatie met weinig economische groei en hogere werkloosheid – geen sprake zal zijn. Algemeen wordt wel aangenomen dat de inflatie evenwel hoger zal blijven dan voor de uitbraak van de coronacrisis. Indien de inflatie wél nog gedurende een langere periode hoog blijft, zal dit ongetwijfeld een uitdaging vormen voor de financiële markten.

7. Welke invloed heeft inflatie op spaargeld?

Als de rente op een spaarboekje hoger is dan de inflatie, dan doet u een goede zaak. Alleen is dat al jaren niet meer het geval. Het is ondertussen al van 2016 geleden dat de rente op de meeste Belgische gereglementeerde spaarboekjes zakte tot het wettelijke minimum: 0,11%.

Het Federaal Planbureau verwacht voor 2022 een gemiddelde jaarinflatie (nationaal indexcijfer der consumptie prijzen, NICP) van 5,5% in België, tegenover 2,44% in 2021 en 0,74% in 2020. In dat geval zou de koopkracht van het spaargeld dit jaar meer dan twee keer zoveel kunnen worden aangetast dan vorig jaar.

Komt er snel beterschap voor uw spaargeld en zal de inflatie gecompenseerd worden? Hoogstwaarschijnlijk niet, want hoewel de ECB heeft aangegeven dat zij dit jaar zou kunnen beginnen met het verhogen van de rente, dan nog zal deze waarschijnlijk zeer laag blijven. En dat heeft rechtstreeks invloed op de rente die u op een spaarboekje kan krijgen.

8. Welke invloed heeft inflatie op obligaties?

Obligaties presteren over het algemeen slecht als de inflatie stijgt. De rentevoet op de meeste obligaties blijft immers gelijk tot de vervaldatum. De koopkracht van de uitgekeerde coupons maar ook van de uitstaande hoofdsom daalt dus als de inflatie stijgt. Hierdoor zullen de koersen van obligaties dalen.

Obligatiebeleggers die de inflatie te slim af willen zijn, kunnen beleggen in inflatie-gelinkte obligaties. Zowel de hoofdsom als coupons worden vastgeklikt aan de inflatie, waardoor ze direct bescherming bieden tegen een toenemende inflatie. In praktijk is de verwachte inflatie echter ingeprijsd en zal u die dus meebetalen. U zal enkel beschermd zijn indien de inflatie uiteindelijk nóg hoger uitvalt dan aanvankelijk verwacht. In het andere geval – als de inflatie lager uitvalt dan voorzien – zal u verlies maken. Een bijkomend probleem is hun looptijd die vaak lang is.

High yield obligaties³ of schuldpapier van groeilanden kunnen een alternatief zijn. Beide bieden een hoger rendement en dat betekent een grotere buffer. De belangrijkste kanttekeningen bij dergelijke activa zijn dat in geval van een marktcorrectie hun koersverloop gecorreleerd is met de aandelenmarkten, zodat ze het aandelenrisico niet spreiden, en dat ze een hoger kredietrisico hebben.

9. Welke invloed heeft inflatie op aandelen?

Bedrijven die de inflatie (hun kosten voor grondstoffen, energie, transport, arbeid, enz.) kunnen doorrekenen aan de eindklant (en hierdoor geen marktaandeel verliezen) zullen beter presteren dan bedrijven die dat niet kunnen doen. Die laatste zien door de hogere kosten hun winstmarge krimpen.

De impact van inflatie kan dus niet voor alle aandelen veralgemeend worden. Bovendien hangt het er ook van af hoe snel de inflatie stijgt. Een beetje inflatie is in het algemeen positief voor aandelen, te veel en te snel stijgende inflatie zal negatief zijn. Hoge en snel stijgende inflatie vermindert immers de koopkracht van de eindklant, en het consumentenvertrouwen.

Naast aandelen van bedrijven met een sterk prijszettingvermogen, kunnen aandelen van bedrijven die hun dividend sneller doen groeien dan de inflatie ook een oplossing bieden.